Η άποψη μας – Ιανουάριος 2004

Οι τρόποι συμπεριφοράς ενός λαού διαμορφώνονται από τη παράδοση, τις
πολιτιστικές του καταβολές ,τη καλλιέργεια,το «ταμπεραμέντο» της φυλής, τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των ατόμων και τις εξωγενείς συνθήκες που επικρατούν τη δεδομένη στιγμή που ένας τρόπος συμπεριφοράς εκδηλώνεται.

Ο τρόπος χαιρετισμού, ο τόνος της ομιλίας, οι χειρονομίες, ο τρόπος εκδήλωσης των συναισθημάτων αλλα ακόμη και ο τρόπος εκπλήρωσης καθημερινών αναγκών όπως η πρόσληψη τροφής, η τήρηση των κανόνων υγιεινής , ο τρόπος διασκέδασης χαρακτηρίζουν τη χώρα προέλευσης η την εθνικότητα των ατόμων.

Μια συμπεριφορά μπορεί να έχει ποικίλους χαρακτηρισμούς. Μπορεί να είναι αυθόρμητη,ευγενική,αγενής,ψυχρή,αντισυμβατική,απαράδεκτη,καχύποπτη,η ακόμη και διασκεδαστική. Μπορεί να εκφράζει τα αισθήματα της στιγμής η να είναι σταθερή στις εκδηλώσεις τόσο που να καταντά μανιέρα. Όλα όμως τα είδη επηρεάζονται από την εθνική προέλευση και τα ατομικά χαρακτηριστικά του ατόμου που την εκφράζει.

Ο χαρακτηρισμός όμως μιας συμπεριφοράς είναι σχετικός. Κάτι που θεωρείται αποδεκτό σε μια χώρα,όπως το θορυβώδες ρούφηγμα της σούπας,θεωρείται έλλειψη στοιχειώδους καλλιέργειας σε μια άλλη.Το ρέψιμο μετά το φαγητό στη χώρα μας είναι αγενής συμπεριφορά ενώ στις χώρες της μέσης Ανατολής εκλαμβάνεται σαν απόδειξη απόλαυσης του φαγητού και είναι σχεδόν υποχρεωτικό για τους καλεσμένους. Η αποδοκιμασία με σφυρίγματα στην όπερα της Σκάλας του Μιλάνου αποτελεί παράδοση ενώ σε όπερες άλλων χωρών αγένεια.

Τα πρότυπα συμπεριφοράς μπορούν να αναθεωρούνται με την πάροδο του χρόνου.Η συμπεριφορά των παιδιών προς τους γονείς η τους δασκάλους έχει ριζικά αλλάξει τα τελευταία χρόνια και η τυφλή υπακοή και ο βαθύς σεβασμός έχουν αντικατασταθεί από την κριτική αποδοχή και το θάρρος της έκφρασης απόψεων.

Το πρόβλημα δημιουργείται όταν σε μια χώρα δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτά πρότυπα συμπεριφοράς η όταν υπάρχουν παραβιάζονται από μερικούς είτε από άγνοια είτε ακόμα χειρότερα από σκοπιμότητα. Η παραβίαση των κανόνων κυκλοφορίας αποτελεί μια καθημερινή εμπειρία για όλους μας.Η δυνατή ομιλία στις ταβέρνες αλλα ακόμη και στα μουσικά κέντρα χωρίς σεβασμό στη προσπάθεια των καλλιτεχνών αποτελεί μια άλλη εθνική μας συμπεριφορά.Η παραβίαση της ουράς στις δημόσιες υπηρεσίες και το σπρώξιμο στα μέσα συγκοινωνίας έχει γίνει εθιμικό δίκαιο.

Αν αποφασίσει ένα άτομο η μια ομάδα να κρατήσει μερικούς κανόνες συμπεριφοράς που θεωρεί επιβεβλημένους είτε λογω αγωγής είτε μόρφωσης διατρέχει το κίνδυνο να διαβιώνει κάτω από όρους δυσμενούς ανταγωνισμού σε σχέση με τους υπόλοιπους που δεν τηρούν τους ίδιους κανόνες .Αν πάλι υιοθετήσει, αναγκαστικά για να επιβιώσει, συμπεριφορές που θεωρούνται ότι καταλύουν την έννοια του σεβασμού στο κοινωνικό σύνολο έμμεσα και ακούσια στηρίζει μία κατάσταση που η ίδια θεωρεί απαράδεκτη και την απεχθάνεται. Ετσι πέρα από τη διαιώνιση αντικοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς δημιουργούνται και αισθήματα ένοχης και καταπιεσμένης εχθρότητας στα άτομα που αναγκάζονται να υιοθετήσουν συμπεριφορές που οι ίδιοι απορρίπτουν.

Φυσικά μια αγενής συμπεριφορά δεν σημαίνει πάντα κακή πρόθεση η κακό χαρακτήρα του ατόμου που την εκφράζει. Αν κάποιος γελάει δυνατά όταν η σοπράνο τραγουδάει τραγούδια του Kurt Weil σε στίχους Brecht δεν είναι κακό παιδί. Απλά στερείται παιδείας η το χειρότερο έχει μπερδέψει το χώρο που βρίσκεται με το «πρώτο τραπέζι πίστα».
Κώστας Φαινέκος