Κώστας Μπουτσουρής
Ειδικευόμενος Ιατρός, Τμήμα Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού, Νοσοκομείο
«Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
Η άσκηση αποτελεί σημαντικό βοήθημα για τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη (Σ.Δ). Τι είναι όμως η άσκηση ? Είναι το σύνολο προγραμματισμένων , συνήθως τυποποιημένων και επαναλαμβανόμενων κινήσεων ή δραστηριοτήτων που έχουν σκοπό την ανάπτυξη σωματικών ή πνευματικών ικανοτήτων. Σαν σωματική άσκηση
( φυσική) προσδιορίζεται η δραστηριότητα η οποία παράγεται από κινήσεις των σκελετικών μυών που έχει ως συνέπεια κατανάλωση ενέργειας.
Η άσκηση στον σακχαρώδη διαβήτη αναγνωριζόταν μεταξύ των ελάχιστων μέσων θεραπείας του Σ. Δ από την εποχή του Αριστοτέλη όπου και παρατηρήθηκε ότι τα συμπτώματα του διαβήτη βελτιώνονταν μετά από σωματική άσκηση. Αυτό τεκμηριώθηκε τα τελευταία χρόνια από δεδομένα μιας σειράς μελετών , τα οποία αποκαλύπτουν τις ευεργετικές συνέπειες που έχει η άσκηση για τους διαβητικούς ασθενείς. Πράγματι η προγραμματισμένη τακτική σωματική άσκηση βελτιώνει τη ρύθμιση του σακχάρου, προστατεύει από την εμφάνιση των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη και επιπλέον αυξάνει το προσδόκιμο της επιβίωσης των ασκουμένων. Επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν , ότι άτομα με ή χωρίς διαβήτη είναι εξίσου ικανά προς άσκηση. Εντούτοις , το 50% ή και περισσότερο των διαβητικών δεν συμμετέχουν σε κάποιο πρόγραμμα άσκησης. Οι γιατροί , οι αδελφές νοσοκόμοι και οι επισκέπτριες υγείας , είναι υποχρεωμένοι να ενημερώσουν τους ασθενείς και να τους βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουν όχι μόνο τα οφέλη , αλλά και τους πιθανούς κινδύνους της άσκησης. Ακόμα , μέσα στις υποχρεώσεις της ομάδας υγείας , είναι ο σχεδιασμός του κατάλληλου προγράμματος άσκησης , το οποίο θα ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του ασκουμένου και θα λαμβάνει υπόψη την ηλικία , τη φυσική κατάσταση και τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα.
ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ
- Δυνατότητα του διαβητικού να πορίζεται εξίσου όπως και ο μη διαβητικός οφέλη και ικανοποίηση από ένα τακτικό πρόγραμμα άσκησης
- Διατήρηση ή βελτίωση της κατάστασης του καρδιαγγειακού συστήματος ώστε να προλαμβάνονται ή να ελαχιστοποιούνται οι απώτερες επιπλοκές.
- Βελτίωση μυικής ευκαμψίας.
- Βελτίωση μυικής ισχύος.
- Ψυχολογική ευεξία
- Βελτίωση του μεταβολισμού της γλυκόζης αλλά και των πρωτεινών και λιπών
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΥΠΟΥ 1 (ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΕΞΑΡΤΩΜΕΝΟΣ)
Οι δύο πολύ σημαντικές μεταβλητές που καθορίζουν την απάντηση του ινσουλινοεξαρτώμενου ή ινσουλινοθεραπευόμενου κατά την άσκηση είναι:
- Επίπεδα ινσουλίνης και γλυκόζης πριν,κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση
- Ένταση και διάρκεια της άσκησης.
Αλλοι παράμετροι που επηρεάζουν το τρόπο ανταπόκρισης του ασθενούς με Σ.Δ τύπου 1 κατά την άσκηση είναι: τύπος και σημείο ένεσης της ινσουλίνης , χρονική σχέση της άσκησης με τη ένεση ινσουλίνης , χρονική σχέση της άσκησης με την κατανάλωση και το είδος της τροφής , ποιότητα φυσικής κατάστασης του ατόμου , διαβητικές επιπλοκές , θερμοκρασία περιβάλλοντος.
Ολες οι πιο πάνω μεταβλητές σχετίζονται με την τυχόν ανισορροπία της τιμής του σακχάρου κατά την διάρκεια της άσκησης η οποία ανισορροπία θα εκφράζεται είτε με υπογλυκαιμία είτε με υπεργλυκαιμία.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΑΣΦΑΛΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ Σ.Δ ΤΥΠΟΥ 1
- Αυτοέλεγχος του σακχάρου είναι απαραίτητος.
- Αποφυγή της άσκησης αν το σάκχαρο αίματος νηστείας είναι >250mg/dl .
- Η πρόσληψη υδατανθράκων πρέπει να αυξάνεται κατά την άσκηση. Γενικώς θα πρέπει να καταναλώνονται 15 γρ. υδατανθράκων ( 1 μικρή σοκολάτα) 1 ώρα πριν ή μετά από μέτρια άσκηση. Κατανάλωση επί πλέον υδατανθράκων αν το σάκχαρο αίματος νηστείας είναι < 100mg/dl προ της έναρξης.
- Ετοιμότητα για ενδεχόμενη υπογλυκαιμία μερικές ώρες μετά την άσκηση
- Η παρατεταμένη άσκηση μπορεί να απαιτεί μείωση των δόσεων της ινσουλίνης.
- Το σημείο της ένεσης έχει περιορισμένη σημασία εκτός εάν η ένεση γίνει σε σημείο του σώματος που θα κινητοποιηθεί αμέσως. (όπως τα πόδια)
- Η πρόσληψη υγρών έχει ιδιαίτερη σημασία.
- Όλα τα άτομα με διαβήτη θα πρέπει να έχουν ταυτότητα και υδατανθρακούχο τροφή ώστε να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση υπογλυκαιμικού κώματος..
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ Σ.Δ ΤΥΠΟΥ 2.
Επειδή ή αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη χάνεται εντος 12- 48 ωρών μετά το τέλος της άσκησης, η άσκηση πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά κανονικά χρονικά διαστήματα προκειμένου να διατηρούνται οι ευνοικές συνέπειες στη δυσανεξία της γλυκόζης. Ετσι:
- Έναρξη με ήπια άσκηση όπως βάδιση ή ποδηλασία δωματίου και προοδευτική αύξηση της συχνότητας.
- Συχνότητα της άσκησης πρέπει να είναι 4 ημ/εβδ. Ή παρημέρα.
- Καλή φυσική κατάσταση μπορεί να επιτευχθεί με καθημερινή σωματική δραστηριότητα 30 λεπτών.
- Ασκήσεις προθέρμανσης και χαλάρωσης για βελτίωση μυικής ευκαμψίας και την πρόληψη κακώσεων
- Αερόβια άσκηση μικρής έντασης και ασκήσεις μυικής ενδυνάμωσης συμβάλλουν στη βελτίωση της ρύθμισης της γλυκόζης.
Πριν ξεκινήσει την οποιαδήποτε δραστηριότητα ο ασθενής με Σ. Δ θα πρέπει να εξετάζεται από καρδιολογικής πλευράς συμπεριλαμβανομένου και δοκιμασία κόπωσης.
Όλα τα παραπάνω θα πρέπει να τηρούνται με συνέπεια για να ελαχιστοποιήθουν οι κίνδυνοι της άσκησης στον Σ,Δ που είναι:
- Υπογλυκαιμία
- Υπεργλυκαιμία
- Επιδείνωση σιωπηλής καρδιοπάθειας
- Επιδείνωση επιπλοκών του διαβήτη
Όσο σημαντική είναι η άσκηση στη θεραπεία του Σ.Δ άλλο τόσο σημαντική είναι για τη πρόληψη της ασθένειας. Μπορεί να μην υπάρχουν ενδείξεις ότι η άσκηση αποτρέπει την εμφάνιση του Σ. Δ τύπου 1 , μπορεί όμως να αυξήσει την πιθανότητα επιμήκυνσης του χρόνου ύφεσης επειδή βελτιώνει την ευαισθησία των ιστών στη δράση της ινσουλίνης. Σε ότι αφορά στον Σ.Δ τύπου 2 υπάρχει σημαντικός αριθμός μελετών ο οποίος παρέχει ισχυρές ενδείξεις , ότι η συστηματική άσκηση μπορεί να οδηγήσει στη πρόληψη η να καθυστερήσει την εμφάνισή του.
Είναι αναγκαίο να ενταχθεί ή άσκηση στο οπλοστάσιο της πρόληψης τόσο από πλευράς της ατομικής φροντίδας υγείας όσο και από τη σκοπιά των εφαρμογών στη Δημόσια Υγεία.
