Προτρεπτικοί Λόγοι για τον νέο Γιατρό: Η Υψηλή Τεχνολογία και η αρνητική επίδρασή της στη διαπροσωπική σχέση Γιατρού- Αρρώστου

«Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον
τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.»
(Από τον Όρκο του Ιπποκράτη).

Από το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα και μέχρι σήμερα, συσσωρεύονται με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό, που ίσως δεν θα ‘ταν υπερβολικός ο χαρακτηρισμός «χιονοστιβάδα», στοιχεία, τα οποία από σημειολογική άποψη, υποδηλούν ότι το ευγενές και πατροπαράδοτο Ιπποκρατικό Λειτούργημα, διέρχεται, σε διεθνή κλίμακα, μια βαθιά κρίση, η οποία μπορεί να αποβεί ακόμη και μοιραία όσον αφορά στην ηθική ταυτότητα του ιατρικού επαγγέλματος, αλλά και καταστροφική για το σύνολο της κοινωνίας μας, η οποία είναι και ο τελικός αποδέκτης των Υπηρεσιών Υγείας.

Μεταξύ των παραγόντων, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι αυτής της «μεταμόρφωσης» της Ιατρικής Επιστήμης και οι οποίοι συνθέτουν αυτό το «Σύνδρομο της Ιπποκρατικής Ανεπάρκειας» – όπως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί – σημαντική θέση κατέχει και η εξέλιξη της Ιατρο-Βιολογικής Επιστήμης, ιδιαίτερα στον τομέα της Υψηλής Τεχνολογίας, που πραγματικά σε μερικές περιπτώσεις, θα μπορούσε να πει κανείς ότι αγγίζει τα όρια του «θαύματος».

Αδιαμφισβήτητα, αυτή η εξέλιξη της Ιατρο-Βιολογικής Επιστήμης, ιδιαίτερα στον τομέα της Υψηλής Τεχνολογίας, είχε αρνητική επίδραση στην διαπροσωπική σχέση Γιατρού-Αρρώστου, με αποτέλεσμα την αλλαγή της εικόνας, της αξιοπιστίας και γενικά της ταυτότητας του Γιατρού, στον επαγγελματικό και τον κοινωνικό χώρο.

Αναμφίβολα, η Υψηλή Τεχνολογία, σιγά-σιγά, αλλά σταθερά, εκτοπίζει το ανθρώπινο στοιχείο της στενής επαφής με τον άρρωστο. Ένα άλλο στοιχείο που επίσης συμβάλλει στη χαλάρωση της παραδοσιακής σχέσης Γιατρού–Αρρώστου, είναι η πραγματική «εισβολή» στο χώρο των Υπηρεσιών Υγείας, επιστημόνων, που δεν είναι γιατροί, αλλά χειριστές πολύπλοκων Super-οργάνων ή σύμβουλοι σε θέματα που σχετίζονται με αυτή την τεχνολογική ηγεμονία.

Και όπως είπε ο Peter Ward (Scientific American, January 2009), αναφερόμενος στην συμβίωση του Ανθρώπου με την Υψηλή Τεχνολογία: Η ενσωμάτωση «μηχανής» και ανθρώπινου εγκεφάλου παράγει συλλογική νοημοσύνη (collective intelligence), η οποία μπορεί, μπορεί όμως και όχι, να διατηρήσει τις αξίες που ως τα τώρα αναγνωρίζουμε ως «Ανθρωπιστικές».

Επίσης, κατά τον Καθηγητή Stewart Wolf, Καθηγητή Ιατρικής του Πανεπιστημίου Temple (και συγγραφέα του βιβλίου «Κρίση στην Ιατρική Εκπαίδευση, την Έρευνα και το Επάγγελμα»), στη σημερινή «Τεχνο-Ιατρική» (όπως τη χαρακτηρίζει), οι γιατροί δεν έχουν χρόνο για διάλογο με τον άρρωστο, με επακόλουθο να παραμελείται ένα ουσιώδες και όχι σπάνια, συγκινησιακό στοιχείο. Έτσι, η υψηλή τεχνολογία εκτοπίζει το ανθρωπιστικό στοιχείο της στενής επαφής, της διαπροσωπικής σχέσης με τον άρρωστο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται κρίση στην Ιατρική αξιοπιστία, σε μια εποχή όπου η πρόοδος στους τομείς της Πληροφορικής, της Βιο- Τεχνολογίας και γενικά της Ιατρικής Επιστήμης, μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε πολύ περισσότερα απ’ ότι στο παρελθόν για την πρόληψη και τη θεραπεία σοβαρών και νοσηρών καταστάσεων. Αυτή η «αποτυχία της επιτυχίας» (“the failure of our success”) κατά την έκφραση του Gruenberg, θέτει ένα μεγάλο ερώτημα:

«Πώς θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις αυξημένες απαιτήσεις και προσδοκίες των αρρώστων μας και γενικότερα της κοινωνίας σε μια ατμόσφαιρα μειωμένου σεβασμού και εξασθενημένου κύρους της Ιατρικής προσωπικότητας;»

Η απάντηση είναι σαφής: Η καλλιέργεια του ανθρωπιστικού στοιχείου, με έμφαση στις ανθρωπιστικές αξίες και στην Ιατρική ηθική, όπως καθορίζεται από το πνεύμα του Ιπποκρατικού Λειτουργήματος, που έχει ως στόχο την υποταγή της «μηχανής» στον Γιατρό και όχι ο Γιατρός να είναι μέρος της «μηχανής» και απλώς «προμηθευτής» (health provider) του παραγόμενου ιατρικού προϊόντος.

Σημαντικό στοιχείο της αλλαγής της προσωπικότητας του Λειτουργού Υγείας, είναι αναμφίβολα η διατάραξη της διαπροσωπικής σχέσης Γιατρού–Αρρώστου και η απώλεια της ιατρικής αξιοπιστίας.

Αδιαμφισβήτητα, στη διαπροσωπική σχέση Γιατρού – Αρρώστου, πρέπει να δημιουργείται ένας ιδιαίτερος δεσμός εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας προς το πρόσωπο του γιατρού. Η προσωπικότητά του πρέπει να είναι πάντα πλαισιωμένη με τις ανθρωπιστικές αξίες, ιδιαίτερα όσον αφορά στη θεώρηση της ανθρώπινης φύσης, με ενέργειες, δράσεις και συμπεριφορές, όπως τις εννοούσε ο Αριστοτέλης. Ο γιατρός δεν είναι μόνο ο Επιστήμονας – Θεραπευτής ψυχής και σώματος, αλλά πρέπει και να συμπεριφέρεται ως άνθρωπος μεταξύ των πασχόντων συνανθρώπων του. Αδιαμφισβήτητα, οι άρρωστοι, ακόμα κι όταν η κατάστασή τους είναι σοβαρή, αισθάνονται ανακούφιση, κάποιου είδους βελτίωση, μέσα από την ευχαρίστηση που τους προκαλεί το ενδιαφέρον του Θεραπευτή – Γιατρού τους.

Το ερώτημα της αντιμετώπισης του «Συνδρόμου της Ιπποκρατικής Ανεπάρκειας» παραμένει πάντοτε επίκαιρο και σχετίζεται απόλυτα με την ανθρωπιστική παιδεία, η οποία πρέπει να τροχοδρομείται καθ’ όλη τη διάρκεια της Ιατρικής Εκπαίδευσης, αλλά και στη Μεταπτυχιακή και δια βίου Εκπαίδευση, μέσα σε ένα ευρύ ανθρωπιστικό και κοινωνικό υπόστρωμα.

Στη διαμόρφωση των συμπεριφορών του γιατρού στην καθημερινή ιατρική πράξη, αναμφίβολα, η διδασκαλία στις Ιατρικές Σχολές, της Ιστορίας της Ιατρικής, της Ιατρικής Ηθικής, αλλά και της Λογοτεχνίας και γενικά των Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών, αποτελούν ουσιώδη στοιχεία της ιατρικής εκπαίδευσης, όπως το επιβάλλουν οι ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Η ανθρώπινη προσέγγιση του γιατρού προς τον άρρωστο είναι ουσιώδης, τόσο όσον αφορά στη συνεργασιμότητα του αρρώστου, όσο και στην ενίσχυση του ανθρωπιστικού στοιχείου στην αντιμετώπιση αρρώστων με δύσκολα θεραπευτικά προβλήματα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις με εξελικτική πορεία προς το μοιραίο.

Επίσης, ο γιατρός John Salinsky έγραψε για την επίδραση της Λογοτεχνίας στην διαμόρφωση της ιατρικής προσωπικότητος:

“Τα μυθιστορήματα του Τολστόι μπορούν να πουν πολύ περισσότερα για την ανθρώπινη υπόσταση, απ’ ότι τα συγγράμματα ψυχολογίας ή τα εγχειρίδια ψυχοθεραπείας.”

Στην καθημερινή ιατρική πράξη, ο Ερευνητής Γιατρός, προσπαθεί να ερμηνεύει τους νόμους και τις αλληλουχίες που κυριαρχούν στον ανθρώπινο οργανισμό και ο Κλινικός Γιατρός, στο κρεβάτι του αρρώστου, εξοπλισμένος με τις γνώσεις και τις δεξιοτεχνίες της «Τεχνο-Ιατρικής» και της «Ψυχο-Ιατρικής», προσπαθεί να διαγνώσει και να θεραπεύσει τις διαταραχές των λειτουργιών του οργανισμού, που είναι υπεύθυνες (αιτιολογικό υπόστρωμα) για την παρέκκλιση ή τις παρεκκλίσεις από το καθοριζόμενο ως το φυσιολογικό status της υγείας. Έτσι ο Γιατρός ενσαρκώνει τον ανιχνευτή της γνώσης και της αλήθειας, στοιχεία που θα τον οδηγήσουν να γίνει θεραπευτής του ανθρώπινου σώματος (αποκατάσταση των μηχανιστικών παρεκκλίσεων) και της ανθρώπινης ψυχής (αποκατάσταση της παρέκκλισης των ψυχικών λειτουργιών και φυσιολογικών διεργασιών).

Στα τελευταία χρόνια γίνεται από πνευματικούς και επιστημονικούς κύκλους, ακόμη και των θετικών επιστημών (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ), ένα «κίνημα» αναβίωσης του ρομαντισμού και προβολής του «πνευματάνθρωπου» σε αντιπαράθεση προς τον «μηχανάνθρωπο» της Υψηλής Τεχνολογίας.

Στη σημερινή εποχή όπου η μαγνητική τομογραφία «κόβει τον άνθρωπο σε φέτες» για να αναλύσει την ανατομική υφή και τη λειτουργική – μηχανιστική δραστηριότητά του και που η καρδιά δεν είναι τίποτε άλλο, τίποτε περισσότερο, από μια «αντλία αυτόματου ποτίσματος» των οργάνων και των κυττάρων του σώματος με ένα «κόκκινο υγρό» (που λέγεται «αίμα») διατροφικής σύστασης και παροχής οξυγόνου (Ο2) και που η «αξία» της μετριέται με το βαθμό του «Κλάσματος Εξώθησης», θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι η προσωπικότητα του Γιατρού, εμποτισμένη με το ανθρωπιστικό στοιχείο του Ιπποκρατικού πνεύματος, είναι η «θεραπεία» του «Συνδρόμου της Ιπποκρατικής Ανεπάρκειας». Και όπως αναφέρεται στον Όρκο του Ιπποκράτη:

«Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.»
«Θα διατηρώ αγνή και άσπιλη και τη ζωή και την Τέχνη μου».