Μαγδαληνή Τσούκα
Ειδικευόμενη Ενδοκρινολόγος,Τμήμα Ενδοκρινολογίας και
Μεταβολισμού,Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
Οποιοσδήποτε που διασχίζει τον Ατλαντικό ή μετακινείται ακόμα μακρύτερα θα γνωρίζει το αίσθημα της εξάντλησης που τον καταβάλλει κατά την άφιξη. Αλλά ποια είναι η αιτία της εμφάνισης του jet lag και πως είναι δυνατόν να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις του?
Ο πρωτοπόρος αεροπόρος των ΗΠΑ ,Wiley Post,που πειραματίστηκε στη ανεύρεση μεθόδων αλλαγής των διατροφικών συνηθειών και συνηθειών ύπνου ,ήταν αυτός που έθεσε στην κοινή γνώμη το θέμα “jet lag”.Αφού πέταξε σε όλο τον κόσμο ,έγραψε το βιβλίο “Ο Γύρος του Κόσμου σε Οκτώ Ημέρες” όπου εκθέτει τις προσπάθειές του να μειώσει το φαινόμενο αυτό.
Πώς, όμως, αυτού του είδους το αεροπορικό ταξίδι μάς επηρεάζει ?
Η Γη διαιρείται σε 24 ζώνες χρόνου και ο χρόνος μεταβάλλεται κατά μία ώρα για κάθε 150 μοίρες ταξειδίου ανατολικά ή δυτικά του Greenwich
Σύμφωνα με τη Liz Rosies,μία νοσηλεύτρια ,το σώμα μας είναι ενεργό και βρίσκεται σε επαγρύπνιση κατά τη διάρκεια της ημέρας και αναπαύεται το βράδυ.
Το ταξίδι κατά μήκος των χρονικών αυτών ζωνών, διακόπτει αυτούς τους φυσιολογικούς ρυθμούς με αποτέλεσμα εντονότατη καταβολή. ¨Αλλα συμπτώματα που μπορεί να επιφέρει περιλαμβάνουν την αυπνία, στομαχικές διαταραχές, κεφαλαλγία , πόνους και αίσθημα αποπροσανατολισμού. Το jet lag,όπως υποστηρίζει ο Farrol Kahn συγγραφέας ιατρικών συγγραμμάτων και διευθυντής του Ιδρύματος Υγείας της Αεροπορίας, μεταβάλλει το νυχθημερήσιο ρυθμό λόγω της πολύωρης πτήσης, αλλά ένας επιπρόσθετος παράγοντας είναι και τα μειωμένα επίπεδα οξυγόνου στην καμπίνα του αεροπλάνου. Υπάρχει μείωση της πυκνότητας του οξυγόνου της τάξης του 20-25% μέσα στην καμπίνα κατά τη διάρκεια της πτήσης και κατά βάση αυτή είναι και η κύρια αιτία του jet lag.Η έλλειψη του οξυγόνου διαταράσσει τη σωματική και διανοητική κατάσταση του ατόμου.
Οπως καταλήγουν οι ανωτέρω ,ειναι σημαντική η ανάπαυση πριν την απογείωση καθώς και η ψυχική ηρεμία, διαφορετικά περιμένει η αντιπέρα όχθη. Αναφέρεται πως το ένα 50% του παροδικού jet lag είναι ψυχολογικής αιτίας. Εάν κάποιος πιστεύει πως θα υποφέρει, τότε αυθυποβάλλεται.
Δίνονται διάφορες οδηγίες ,μεταξύ αυτών και οι ακόλουθες. Συστήνεται προσαρμογή της ώρας του ρολογιού στην ώρα του τόπου προορισμού με την επιβίβαση στο αεροσκάφος και μειωμένη λήψη τροφής κατά τη διάρκεια της πτήσης. Εντούτοις πρόβλημα τίθεται σε άτομα που λαμβάνουν συστηματική αγωγή ,όπως στους διαβητικούς, οπότε στην περίπτωση αυτή η ώρα παραμένει ως έχει μέχρι ο ασθενής να προσαρμόσει την φαρμακευτική του αγωγή στην τοπική ώρα του προορισμού ή όπως του έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός.
Το “να πάρεις έναν υπνάκο”, όταν φθάσεις, είναι το χειρότερο που μπορείς να κάνεις διότι αφήνεις το σώμα σου στους ρυθμούς του πατρίου εδάφους. διατήρηση της ενεργητικότητας με την άφιξη συντελεί στην προσαρμογή του οργανισμού στην τοπική ώρα.
Επιπλέον η έκθεση στον ήλιο, σο το δυνατόν περισσότερο, είναι μία καλή λύση, διότι το λευκό φως βοηθά στην επανέναρξη του νυχθημερήσιου ρυθμού. Μία άλλη μέθοδος είναι και η πτήση με ενδιάμεση στάση. Παίρνεις μια ανάσα και συνεχίζεις ,διαφορετικά το jet lag θα αποβεί πιο επίπονο.
Υπάρχουν επίσης και φαρμακευτικές λύσεις στο πρόβλημα. Σε άτομα με βεβαρημένα προγράμματα και συναντήσεις ,θα πρέπει να συζητηθεί με τον θεράποντα ιατρό η πιθανότητα λήψης ενός μέτρια υπναγωγού φαρμάκου για 2 -3 ημέρες και τα πλεονεκτήματα αυτού.
Το φάρμακο μελατονίνη χρησιμοποιείται συχνά στις ΗΠΑ.Η ορμόνη συντελεί στον συγχρονισμό του σώματος ,αλλά οι μελέτες για την αποτελεσματικότητά του είναι περιορισμένες. Το Ιδρυμα Υγείας της Αεροπορίας δεν το συνιστά ,αφού δεν έχει ακόμα εγκριθεί από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων. Αναφέρεται επίσης και το “Jetskins”,ένα είδος περίδεσης του σώματος και συγκεκριμένα του κάτω ημίσεως με μουχλιασμένο ύφασμα. Σύμφωνα με το Ιδρυμα Υγείας της Αεροπορίας ,έρευνες έδειξαν πως το προιόν μπορεί να αντιμετωπίσει το jet lag μειώνοντας το άλγος και βελτιώνοντας τον συγχρονισμό όπως και μειώνοντας την αφυδάτωση και την εφίδρωση των κάτω άκρων.
Συνεπώς ,το jet lag δεν οδηγεί απαραίτητα σε καταστροφή της έναρξης ή του τέλους του ταξιδιού. Με τον ελάχιστο προγραμματισμό και την ευαισθητοποιημένη προετοιμασία μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις “ανεπιθύμητες ενέργειες” μίας πολύωρης πτήσης.
