ΚωνσταντίνουΤζιώρα
Αναπληρωτή διευθυντή,Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού
Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
Ο 210ς αιώνας χαρακτηρίζεται από την ταχύτητα των επιτευγμάτων του ανθρώπου με μικρή σωματική δραστηριότητα, αυτό όμως έχει σαν συνέπεια και την αύξηση ορισμένων παθήσεων ανάμεσα σε αυτά είναι και ο Σακχαρώδης Διαβήτης.Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί στο ηυξημένο προσδόκιμο επιβίωσης, στη διατροφή, στην καθιστική ζωή και στην ηυξημένη ψυχική καταπόνηση του ανθρώπου να προλάβει, πολλά πράγματα σε μικρό χρονικό διάστημα.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι μια νόσος αρκετά διαδεδομένη σε όλη τη γη, ο δε ρυθμός αύξησης του είναι τέτοιος ώστε να θεωρείται πανδημία.
Η σωματική άσκηση ήταν στο παρελθόν αναπόσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου, Στη βιομηχανική εποχή που ζούμε όμως, ο αυτοματισμός έχει ελαττώσει πολύ τις ευκαιρίες για καθημερινή σωματική άσκηση στα πλαίσια της εργασίας, Έτσι ο άνθρωπος, στις προηγμένες χώρες, τείνει να γίνει περισσότερο παχύσαρκος, με όλα τα γνωστά επακόλουθα της παχυσαρκίας.
Από την ιατρική σκοπιά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σωματική άσκηση, όταν εφαρμόζεται τακτικά και σε επαρκή βαθμό, είναι ωφέλιμη για την υγεία και προσδίδει ιδιαίτερο αίσθημα ευεξίας. Ο επωφελής ρόλος της σωματικής άσκησης στον σακχαρώδη διαβήτη έχει γίνει αντικείμενο παρατηρήσεων τα τελευταία χρόνια, αν και από παλιά, γιατροί ασχολούμενοι με διαβητικούς ασθενείς, τόνιζαν την αξία της σωματικής άσκησης.
Ινσουλινοεξαρτώμενος Σακχαρώδης Διαβήτης (τύπου 1)
Στον Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 υπάρχει έλλειψη ινσουλίνης η οποία θα πρέπει να χορηγηθεί παρεντερικά (υποδόρια –ενδοφλέβια) με την προσπάθεια να μιμηθούμε τις ανάγκες του οργανισμού σε ινσουλίνη . Βέβαια τα αποτελέσματα πολύ απέχουν από τα φυσιολογικά όρια γιαυτό πολλές φορές έχουμε υπερινσουλιναιμία η υποινσουλιναιμία. Για το λόγο αυτό υπάρχουν δύο ενδεχόμενα ως συνέπειες της σωματικής άσκησης στους ινσουλιθεραπευόμενους ασθενείς .
α) Αν η έλλειψη ινσουλίνης είναι μεγάλη μια έντονη σωματική άσκηση οδηγεί σε υπεγλυχαιμία και κέτωση. Αυτό οφείλεται στην ανασταλτική δράση της ινσουλίνης στο ήπαρ για παραγωγή γλυκόζης που παύει να υφίσταται , στην αύξηση πρόσληψης γλυκόζης από τους ιστούς και στην αύξηση των αντιρροπιστικών ορμονών (κατεχολαμίνες , γλυκαγόνη , αυξητική ορμόνη , κορτιζόλη). Η οξεία και έντονη άσκηση από μόνη της μπορεί να είναι πρόξενος υπεγλυκαιμίας .
β) Στις περιπτώσεις που υπάρχει υπερινσουλιναιμία, η σωματική άσκηση οδηγεί σε βελτίωση του μεταβολισμού και συχνά σε υπογλυκαιμία. Η σωματική άσκηση προκαλεί υπογλυκαιμία στους διαβητικούς τύπου Ι και οφείλεται στο γεγονός ότι η υπερινσοουλιναιμία αναστέλλει την ηπατική παραγωγή γλυκόζης ενώ ταυτοχρόνως αυξάνει τον ρυθμό πρόσληψης της από τους ασκούμενους μυς . Πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω της άσκησης υπάρχει ταχύτερη απορρόφηση της ινσουλίνης .Αυτό συμβαίνει περισσότερο όταν η ένεση γίνεται στους μηρούς ή γενικά σε μέλη που ασκούνται .
Τα καλύτερα αποτελέσματα από τη σωματική άσκηση επιτυγχάνονται όταν αυτή είναι προγραμματισμένη, καθημερινή, σταθερής έντασης και διάρκειας. Προτιμότερη ώρα είναι η χρονική περίοδος μετά από τα γεύματα, τότε που αναμένονται και οι ψηλότερες τιμές σακχάρου του 24ωρου. Κάτι τέτοιο όμως σπάνια είναι σταθερά αποδεκτό από τους ασθενείς και τους προσθέτει μια επιπλέον υποχρέωση στις άλλες που έχουν εξαιτίας του διαβήτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις κατ’ ανάγκην αρκούμαστε στο να συμβουλεύουμε τον ασθενή να παίρνει μέρος σε αθλοπαιδιές, λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα ώστε να αποφεύγονται οι απορύθμισης του διαβήτη με κέτωση και κυρίως οι υπογλυκαιμίες. Για περιπτώσεις πα¬ρατεταμένης σωματικής άσκησης συστήνεται προηγούμενη μείωση της δόσης ινσουλίνης κατά 50-60% της κανονικής δόσης σε συνδυασμό με προσθήκη υδατανθράκων . Συχνές εξετάσεις σακχάρου αίματος με δοκιμαστικές ταινίες δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το βαθμό που η άσκηση επηρεάζει το σάκχαρο στο αίμα και καθοδηγούν στις αναγκαίες προσαρμογές δόσεων ινσουλίνης και λήψεως υδατανθράκων.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 και άσκηση
Στο διαβήτη τύπου 2 υπάρχει κατά κανόνα ινσουλιναντοχή και περιφερική αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης. Η σωματική άσκηση μειώνει την ιστική αντίσταση, βελτιώνοντας την ευαισθησία των υποδοχέων ινσουλίνης. Παχύσαρκοι διαβητικοί που ασκούνται έχουν με ίδια επίπεδα ινσουλίνης χαμηλότερο σάκχαρο αίματος από ότι ίδιου βαθμού παχύσαρκοι που δεν ασκούνται. Μια καθημερινή, λογική σε ένταση σωματική άσκηση ελαττώνει τον κίνδυνο αθηρογένεσης, που είναι σημαντικός στους διαβητικούς τύπου 2. Η σωματική άσκηση, συγκεκριμένα, ελαττώνει τη χοληστερόλη, αυξάνει την HDL και ελαττώνει τελικά και την υπερινσουλιναιμία. Παρά τις αναμφισβήτητες ωφέλειες που προσφέρει γενικά η σωματική άσκηση στην πρόληψη της αθηρογένεσης, γίνεται μερικές φορές πρόξενος εμφράγματος μυοκαρδίου, σοβαρών ή και θανατηφόρων αρρυθμιών. Για το λόγο αυτό η σωματική άσκηση σε άτομα που δεν είναι εθισμένα από νεαρή ηλικία σε αυτήν δεν είναι ακίνδυνη. Επικίνδυνη θεωρείται η έναρξη άσκησης στη μέση ηλικία και με εγκατεστημένη ήδη την αθηρωμάτωση. Στις περιπτώσεις αυτές συστήνεται μέτρια αύξηση της κινητικότητας με καθημερινό βάδισμα για μία-δύο ώρες.
Οι οδηγίες και οι κατευθύνσεις που αφορούν τους διαβητικούς τύπου 2 σε σχέση με την άθληση έχουν ως εξής:
- Εκτίμηση γενικής υγείας. Αυτή γίνεται με τη γενική παθολογική και καρδιολογική εξέταση ,
- Κατάλληλοι τύποι άσκησης είναι η κολύμβηση, ή ποδηλασία και το ελαφρό τρέξιμο.
- Η ένταση της άσκησης δεν πρέπει να είναι μεγάλη.
- Η προθέρμανση δεν πρέπει να λησμονείται. Συστήνεται για προθέρμανση ελαφρό τροχάδην 5-1Ο λεπτά.
- Η διάρκεια της άσκησης μειώνεται όσο αυξάνεται η ηλικία. Κατά μέσο όρο δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 45 λεπτά για άτομα άνω των 45 ετών.
- Συχνότητα άσκησης. Η άσκηση, για να έχει αξία, πρέπει να γίνεται τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα.
- Βαθμιαία διακοπή. Η άσκηση δεν πρέπει να σταματάει απότομα, αλλά να γίνεται βαθμιαία διακοπή με βάδισμα λίγων λεπτών.
- Ειδικές προφυλάξεις. Οι ειδικές προφυλάξεις, που απαιτούνται κατά την άθληση διαβητικών, συνοψίζονται στα εξής κατάλληλα και άνετα παπούτσια, να μη γίνεται άσκηση σε παγωνιά ή σε καύσωνα ούτε όταν υπάρχει μεταβολική απορύθμιση. Πρέπει να διατηρείται καλή ενυδάτωση στη διάρκειά της άσκησης.
Αυτοέλεγχος γλυκόζης πρέπει να γίνεται πριν και μετά την άσκηση. Η επισκόπηση – περιποίηση των ποδιών πριν και μετά την άσκηση είναι απαραίτητα. Προσαρμογή μονάδων ινσουλίνης και πρόσληψη επιπλέον υδατανθράκων βοηθούν για να μη γίνονται υπογλυκαιμίες. Για το σκοπό αυτό γίνεται επιλογή κατάλληλης ώρας για την άσκηση (αποφυγή άσκησης προ του γεύματος). Γενικός κανόνας είναι η εξατομίκευση των οδηγιών.
Άσκηση και πρόληψη του Διαβήτη τύπου 2
Οι ασθενείς που έχουν ΣΔ τύπου 2 έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά πχ παχυσαρκία, καθιστική ζωή κλπ τα οποία με ορισμένα μέτρα που μπορούν να ληφθούν δύνανται να τροποποιήσουν την εμφάνιση του ΣΔ η να τον καθυστερήσουν.Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι τακτική σωματική άσκηση έχει προστατευτική επίδραση στην ανάπτυξη του διαβήτη τύπου 2.0ι μελέτες αυτές δηλώνουν ότι υπάρχει αιτιογόνος ρόλος της έλλειψης άσκησης στο διαβήτη τύπου2.
Ενδιαφέρουσα είναι η μελέτη Da-Qing που μελέτησε 576 ασθενείς με διαταραχή ανοχής γλυκόζη ς που χωρίσθηκαν σε 4 ομάδες ( μάρτυρες, διατροφή μόνο ,άσκηση ,και τα δύο) παρακολουθήθηκαν 5,6 χρόνια και έδειξε ότι και η άσκηση από μόνη της καθυστερούσε την εμφάνιση του ΣΔ σε σύγκριση με τους μάρτυρες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΤΑ
Η άσκηση στον Σακχαρώδη Διαβήτη στον τύπου 1είναι απαραίτητη για την καλή σωματική κατάσταση και ψυχική ευεξία στον νεαρό διαβητικό. Θα πρέπει όμως να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε αυτή να γίνεται κάτω από καλές συνθήκες ρύθμισης για να αποφεύγονται υπογλυκαιμίες η απορύθμιση του ΣΔ.
Στον Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 η άσκηση αποτελεί μέρος της καλής ρύθμισης για το ότι βοηθά στην μείωση του σωματικού βάρους ,βελτίωση της υπερλιπιδαιμίας καλύτερης ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης ,ηυξημένης ευαισθησίας της δράσης της ενδογενούς ινσουλίνης . Θα πρέπει όμως να γίνεται με πολύ προσοχή γιατί αυτά τα άτομα είναι συνήθως μεγάλης ηλικίας με συνυπάρχοντα ιατρικά προβλήματα και ιδιαίτερα από το καρδιαγγειακό σύστημα.
