Παύλος Πουλάκος, Χρήστος Τσαμέτης, Ευφροσύνη Τσίρου, Γεσθημανή Μηντζιώρη, Βικεντία Χαριζοπούλου, Δημήτριος Γ. Γουλής
Μονάδα Ενδοκρινολογίας Αναπαραγωγής, Α΄Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Συμπληρώματα βιταμινών και εγκυμοσύνη
Οι βιταμίνες είναι οργανικές ενώσεις, απαραίτητες για τη φυσιολογική κυτταρική λειτουργία και ανάπτυξη. Υπάρχουν 13 βασικές βιταμίνες: οι A, C, D, E, K και οι βιταμίνες της σειράς Β, που περιλαμβάνουν τις Β1 (θειαμίνη), Β2 (ριβοφλαβίνη), Β3 (νιασίνη), Β5 (παντοθενικό οξύ), Β6 (πυριδοξίνη), Β7 (βιοτίνη), Β9 (φυλλικό οξύ), και Β12 (κοβαλαμίνη).
Συμπληρώματα φυλλικού οξέος
Μελέτες παρατήρησης συσχέτισαν τις χαμηλές συγκεντρώσεις φυλλικού οξέος της εγκύου με βλάβες του νευρικού σωλήνα του εμβρύου. Tυχαιοποιημένες μελέτες έδειξαν ότι η λήψη συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος πριν και λίγο μετά τη σύλληψη εμφανίζει προστατευτική δράση έναντι των ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα (σχετικός κίνδυνος 0,28, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,13 – 0,58). Επιπρόσθετα, πρόσφατες μετα-αναλύσεις συσχέτισαν τη λήψη συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος με ελαττωμένο κίνδυνο εμφάνισης και άλλων συγγενών ανωμαλιών, όπως καρδιαγγειακές βλάβες (σχετικός κίνδυνος 0,61, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,40 – 0,92), ανωμαλίες των άκρων (σχετικός κίνδυνος 0,57, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,38 – 0,85) και νεοπλασίες της παιδικής ηλικίας, όπως λευχαιμία, όγκοι του εγκεφάλου και νευροβλάστωμα.
Η αρχική ανησυχία για την αύξηση των διδύμων κυήσεων, ως αποτέλεσμα της λήψης συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος πριν τη σύλληψη και λίγο μετά από αυτήν, φαίνεται να μην ισχύει.
Συστήνεται η λήψη συμπληρώματος φυλλικού οξέος, σε δόση 400 μg / ημέρα, πριν από τη σύλληψη και μέχρι τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Ιδιαίτερες ομάδες κινδύνου αποτελούν αυτές με τη μικρότερη πρόσληψη, όπως οι γυναίκες με χαμηλό εισόδημα και οι έφηβες. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ή να διαψεύδουν τα οφέλη της λήψης συμπληρώματος φυλλικού οξέος, στις ανεπτυγμένες χώρες, μετά τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης, με στόχο τη βελτίωση και άλλων περιγεννητικών εκβάσεων.
Τέλος, υπάρχουν δεδομένα ότι η προτεινόμενη δόση των 400 μg / ημέρα δεν επαρκεί και, επομένως, δεν ελαττώνει τον κίνδυνο ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα σε παχύσαρκες γυναίκες. Για γυναίκες με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 35 kg/m2, συστήνεται η λήψη συμπληρώματος φυλλικού οξέος σε δόση 5 mg / ημέρα.
Συμπλήρωματα βιταμίνης Α
Παρ’ ότι υπάρχουν αναφορές για τον πιθανό ρόλο των συμπληρωμάτων βιταμίνης Α στην ελάττωση της «νυκτερινής τύφλωσης», της αναιμίας και της μητρικής θνησιμότητας στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου η ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης είναι συχνή, δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να στηρίζουν τη συστηματική λήψη συμπληρωμάτων.
Τα συμπληρώματα βιταμίνης Α, ιδιαίτερα σε υψηλές δόσεις (μεγαλύτερες των 700 μg / ημέρα), δεν συνιστώνται στις ανεπτυγμένες χώρες, εξαιτίας των δυνητικών τερατογόνων επιδράσεων στα κύτταρα της νευρικής ακρολοφίας.
Συμπληρώματα βιταμίνης Β
Η βιταμίνη Β6 είναι μία υδατοδιαλυτή βιταμίνη που συμμετέχει στο σχηματισμό της μυελίνης, στη σύνθεση των νευροδιαβιβαστών και στο σχηματισμό της αίμης. Η βιταμίνη Β6 ελαττώνει τις συγκεντρώσεις της ομοκυστεΐνης στο πλάσμα, μιας ουσίας που έχει συσχετισθεί με καρδιαγγειακή νόσο, όπως και οι βιταμίνες Β9 (φυλλικό οξύ) και Β12. Παρ’ όλο που οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης Β6 τείνουν να ελαττωθούν κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, δεν είναι ξεκάθαρο εάν αυτό πρόκειται για φυσιολογική απάντηση στην αύξηση του όγκου του πλάσματος ή εάν αποτελεί ένδειξη ανεπάρκειας.
Η βιταμίνη Β6 ελαττώνει τα συμπτώματα της ναυτίας αλλά όχι και του εμέτου, κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Έχει συσχετισθεί με σημαντική ελάττωση (16%, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 2 – 29%) του κινδύνου για εμφάνιση οδοντικής φθοράς σε έγκυες γυναίκες.
Η μετα-ανάλυση των επιπτώσεων των συμπληρωμάτων βιταμίνης Β6 σε άλλες καταστάσεις, όπως η εκλαμψία, η προεκλαμψία, το χαμηλό βάρος γέννησης και η παραγωγή μητρικού γάλακτος δεν κατέληξε σε σαφή συμπεράσματα. Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί. Δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που να στηρίζουν τη συστηματική λήψη συμπληρωμάτων Β6 κατά την εγκυμοσύνη.
Υπάρχουν ελάχιστα δεδομένα για τα οφέλη και τις ζημίες των συμπληρωμάτων άλλων βιταμινών του συμπλέγματος Β, όπως της Β1 (θειαμίνης), Β2 (ριβοφλαβίνης), Β3 (νιασίνης), Β5 (παντοθενικού οξέος), Β7 (βιοτίνης) και Β12 (κοβαλαμίνης). Δεν υπάρχουν αποδείξεις από τυχαιοποιημένες μελέτες που να στηρίζουν τη λήψη οποιουδήποτε από αυτά τα συμπληρώματα βιταμινών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Συμπληρώματα βιταμίνης C και βιταμίνης Ε
Η βιταμίνη C είναι μία υδατοδιαλυτή βιταμίνη, που βρίσκεται στα φρούτα και τα λαχανικά. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη σύνθεση του κολλαγόνου, στην επούλωση των τραυμάτων, στην πρόληψη της αναιμίας και στις αντιοξειδωτικές διεργασίες. Η βιταμίνη Ε είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη, που δρα σε αλληλεπίδραση με τη βιταμίνη C.
Υπήρξαν αναφορές για το ρόλο και των δύο βιταμινών σε μία σειρά ανεπιθύμητων εκβάσεων της εγκυμοσύνης, όπως η προεκλαμψία, η πρόωρη ρήξη των υμένων, η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου και νεογνικές εκβάσεις, που σχετίζονται με οξειδωτικό stress. Πρόσφατη μετα-ανάλυση για το ρόλο των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και το λυκοπένιο, δεν έδειξε διαφορές στον κίνδυνο για προεκλαμψία (σχετικός κίνδυνος 0,73, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,51 – 1,06), πρόωρο τοκετό (πριν την 37η εβδομάδα) (σχετικός κίνδυνος 1,10, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,99 – 1,22), μικρά για την ηλικία εγκυμοσύνης νεογνά (σχετικός κίνδυνος 0,83, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,62 – 1,11) ή περιγεννητικό θάνατο (σχετικός κίνδυνος 1,12, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,81 – 1,53).
Η βιταμίνη C αυξάνει τη βιοδιαθεσιμότητα του διατροφικά προσλαμβανόμενου σιδήρου στην έγκυο γυναίκα, η οποία έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σιδηροπενικής αναιμίας.
Δεν υπάρχουν ισχυρά δεδομένα που να στηρίζουν τη λήψη των συμπληρωμάτων βιταμινών C και Ε κατά την εγκυμοσύνη, ιδιαίτερα σε υψηλές δόσεις.
Συμπληρώματα βιταμίνης Κ
Η βιταμίνη Κ είναι μια ομάδα λιπόφιλων βιταμινών, σημαντικών για τα μόρια που συμμετέχουν στο μηχανισμό της πήξης του αίματος. Ο κίνδυνος περικοιλιακής αιμορραγίας στα έμβρυα πριν την 34η εβδομάδα της εγκυμοσύνης, οδήγησε στη διερεύνηση του ρόλου των συμπληρωμάτων βιταμίνης κατά την εγκυμοσύνη. Μετα-ανάλυση έδειξε ότι η προγεννητική χορήγηση βιταμίνης Κ δεν οδηγεί σε σημανική ελάττωση της περικοιλιακής αιμορραγίας όλων των βαθμών (σχετικός κίνδυνος 0,76, 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0,54 – 1,06) ή σε βελτίωση της νευρολογικής ανάπτυξης του παιδιού.
Για τις έγκυες που λαμβάνουν αντιεπιληπτικά σκευάσματα, όπως η φαινυτοΐνη και η καρβαμαζεπίνη, τα οποία επάγουν τα ηπατικά ένζυμα, υπάρχει η ανησυχία ότι μπορεί να εμφανίζουν ελαττωμένες συγκεντρώσεις βιταμίνης Κ. Ωστόσο, τα δεδομένα για τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης Κ κατά την εγκυμοσύνη δεν είναι ισχυρά, καθώς στο νεογνό μπορεί να χορηγηθεί ενδομυϊκά βιταμίνη Κ, αμέσως μετά τον τοκετό.
Κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν την από του στόματος χορήγηση βιταμίνης Κ1 (φυτομεναδιόνη, σε δόση 10 mg / ημέρα) κατά τον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης, εφόσον υπάρχουν επιπρόσθετοι παράγοντες κινδύνου για αιμορραγική νόσο των νεογνών, όπως η ηπατοπάθεια της μητέρας ή αυξημένη πιθανότητα πρόωρου τοκετού.
Συστάσεις
- Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να ενθαρρύνονται να λαμβάνουν συμπληρώματα φυλλικού οξέος (400 μg / ημέρα), ξεκινώντας πριν από τη σύλληψη και συνεχίζοντας έως τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.
- Ομάδες σε αυξημένο κίνδυνο για πτωχή διαιτητική πρόσληψη βιταμινών, ειδικά αυτές με επιπρόσθετους παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, είναι υποψήφιες για τη χορήγηση επιπρόσθετων συμπληρωμάτων. Το Υπουργείο Υγείας θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσο η δωρεάν παροχή πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων για όλες τις έγκυες, θα μπορούσε να προσδώσει οφέλη για τη δημόσια υγεία, που θα υπερκαλύπτουν το κόστος.
