Παναγιώτη Σπυρόπουλου
Ειδικευόμενου Ιατρού,Τμήμα Ενδοκρινολογιας και Μεταβολισμού
Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»
Η ορμονική αντισύλληψη, είναι ένα πολυσυζητημένο θέμα. Η εισαγωγή του «χαπιού» το 1960, συνδέθηκε με το γυναικείο κίνημα, τη σεξουαλική απελευθέρωση, τη γενιά του Μάη του ’68, των χίπις και της ειρηνικής επανάστασης από τη μια, ενώ από την άλλη με τα έκλυτα ήθη, τη διάδοση των αφροδίσιων νοσημάτων και τις συνέπειες της «παραβίασης της φύσης» με αιχμές τις επικίνδυνες παρενέργειες των οιστρογόνων και των προγεστερινοειδών.
Η αλήθεια, όπως πάντα βρίσκεται κάπου στη μέση. Η ορμονική αντισύλληψη είναι μια φαρμακευτική προληπτική μέθοδος, η οποία έχει κάποιες ενδείξεις, κάποιες αντενδείξεις, κάποιες ευεργετικές και κάποιες βλαπτικές δράσεις, όπως όλες οι φαρμακευτικές λύσεις. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα μιλήσουμε για τη χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων, χωρίς κάποια άλλη ένδειξη. Θα μιλήσουμε δηλαδή μόνο για την ορμονική αντισύλληψη, όταν δεν υπάρχει κάποια άλλη νόσος.
Ως λοιπόν προληπτική μέθοδος, η ορμονική αντισύλληψη απευθύνεται σε γυναίκες παραγωγικής ηλικίας, οι οποίες αν και συνευρίσκονται σεξουαλικά δεν επιθυμούν κάποια κύηση, ως επιλογή τους επί του παρόντος. Δε θα ασχοληθούμε με το ηθικό μέρος του ζητήματος, καθώς αυτό είναι κάτι που άπτεται των προσωπικών πιστεύω του καθενός, τα οποία θεωρούνται απολύτως σεβαστά.
Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι αυτά που περιέχουν
συνδυασμό οιστρογόνου-προγεσταγόνου, ή μόνο προγεσταγόνο, σε διάφορες μορφές (από του στόματος, διαδερματικά, ενδορρινικά, ενδομυϊκές ενέσεις βραδείας αποδέσμευσης, υποδόρια εμφυτεύματα, ενδομήτρια σπειράματα βραδείας απελευθέρωσης προγεσταγόνου). Η επιλογή του σκευάσματος εξαρτάται από τις προτιμήσεις της ίδιας της γυναίκας, όπως και από τους λόγους και το χρόνο αποφυγής κυήσεως. Θα πρέπει να γίνει κατόπιν λήψης ιατρικού ιστορικού (το οποίο θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει το ιστορικό καπνίσματος, θρομβοφιλίας και θρομβοεμβολικών επεισοδίων) και κλινικής εξέτασης (η οποία θα πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει την αναζήτηση βλαβών του φλεβικού δικτύου των κάτω άκρων και των μαστών). Ακτινολογική εξέταση των μαστών δεν είναι απαραίτητη. Κατόπιν η ενδιαφερόμενη θα πρέπει να εξηγήσει το μοντέλο ζωής της και να ενημερωθεί σε σχέση με τις υπάρχουσες λύσεις. Η καλή ενημέρωση είναι δικαίωμα του ασθενούς και βοηθά στην καλύτερη αντιμετώπιση όλων των καταστάσεων που τον προβληματίζουν.
Η αποτελεσματικότητα των παραπάνω μεθόδων αντισύλληψης είναι άριστη, αφού η πιθανότητα κυήσεως είναι μικρότερη από 1,25 ανά 100 γυναίκες ανά έτος χρήσης τους.
Τα οφέλη τα οποία μπορεί κάποια γυναίκα να αποκομίσει από τη χρήση της ορμονικής αντισύλληψης είναι:
- Αποφυγή ανεπιθύμητης κύησης και τεχνητής διακοπής της. Πρέπει να τονισθεί ότι τα ποσοστά τεχνητών διακοπών κυήσεως (εκτρώσεων) στη χώρα μας είναι πολύ υψηλότερα από τα περισσότερα δυτικά κράτη, κάτι που οφείλεται στη λανθασμένη χρήση αντισυλληπτικών μέσων, ή τη μη εφαρμογή οποιασδήποτε μορφής αντισύλληψης.
- Μείωση της έκτοπης κύησης και των λειτουργικών κύστεων των ωοθηκών.
- Μείωση του σχετικού κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου, των ωοθηκών και του εντέρου.
- Μείωση του κινδύνου φλεγμονώδους πάθησης της πυέλου από κοινά μικρόβια (δεν προφυλάσσουν έναντι του χλαμυδίου του τραχώματος και το γονόκοκκο).
- Βελτίωση της εμμήνου ρύσεως σε γυναίκες με λειτουργικές μηνομητρορραγίες.
- Αύξηση της οστικής πυκνότητας, ιδίως σε μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες,
- Ανακούφιση του προεμμηνορρυσιακού και δυσμηνορροϊκού συνδρόμου
- Προστασία της γονιμότητας (ελάττωση φλεγμονών)
Δυσμενείς επιπτώσεις της χρήσης της ορμονικής αντισύλληψης είναι:
- Αύξηση του κινδύνου φλεβοθρόμβωσης και καρδιαγγειακών συμβαμάτων
- Αύξηση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
- Αύξηση του σωματικού βάρους
- Συναισθηματική αστάθεια
- Κεφαλαλγίες
- Οίδημα
Σχετικά με τις αρνητικές επιδράσεις των ορμονικών σκευασμάτων, από τις μεγαλύτερες και εγκυρότερες έρευνες που έχουν γίνει έως στιγμής, φαίνεται ότι η αύξηση των συμβαμάτων από θρομβώσεις, είναι υπαρκτή αλλά σε πολύ μικρό βαθμό (1 έως 2 περισσότερες περιπτώσεις ανά 5000 γυναίκες). Η συζήτηση σχετικά με την αύξηση των καρδιαγγειακών που τράβηξε το παγκόσμιο ενδιαφέρον προσφάτως, φαίνεται ότι προκλήθηκε από όχι καλά επιλεγμένα δεδομένα της έρευνας. Η συχνότητα των εμφραγμάτων του μυοκαρδίου αυξάνει μόνο στις άνω των 35 ετών καπνίστριες, στις μη καπνίστριες δεν αυξάνει, ενώ έχει δημοσιευτεί και η άποψη ότι η δεσογεστρέλη μειώνει το σχετικό κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Η αναφερόμενη αύξηση του καρκίνου του μαστού δεν έχει επιβεβαιωθεί, ενώ οι έρευνες που αναφέρουν αύξηση του κινδύνου αφορούν τα παλαιότερα υψηλής δόσης σκευάσματα. Αντιθέτως υπάρχουν και οι αντίθετες αναφορές, ότι δηλαδή ο κίνδυνος του καρκίνου αυτού μειώνεται με τα νεότερα χαμηλής δοσολογίας αντισυλληπτικά. Δεν υπάρχει επίσης αύξηση του καρκίνου του μαστού σε χρήστριες με θετικό οικογενειακό ιστορικό, ούτε σε γυναίκες με καλοήθεις μαστοπάθειες.
Η αύξηση των όγκων του ήπατος επίσης δεν έχει επιβεβαιωθεί,
Οι κυριότερες παρενέργειες που οδηγούν στη διακοπή της ορμονικής αντισύλληψης είναι το οίδημα, οι συναισθηματικές διαταραχές και οι κεφαλαλγίες. Η αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται κατά ένα μέρος σε οίδημα, ενώ όταν αντιστοιχεί σε πραγματική αύξηση της μάζας του σώματος, οφείλεται σε αύξηση της βουλιμικής τάσης, που περιλαμβάνεται στις αλλαγές συμπεριφοράς και συναισθήματος.
Η αύξηση στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που αναφέρεται, πιθανότατα οφείλεται στο συχνότερο έλεγχο στον οποίο υπόκειται αυτή η ομάδα γυναικών, όπως και πιθανόν στον υψηλότερο βαθμό λοίμωξης από ιό HPV λόγω μη χρησιμοποίησης ελαστικών προφυλακτικών. Αυτό που έχει βεβαιωθεί είναι η μεγαλύτερη μετατροπή της λοίμωξης HPV σε διηθητικό καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Γυναίκες που δεν πρέπει να λαμβάνουν αντισυλληπτικά δισκία είναι όσες είχαν θρομβοεμβολικά επεισόδια, καρδιαγγειακές παθήσεις, σοβαρές ηπατοπάθειες, παρουσία ή υπόνοια καρκίνου του μαστού, κολπική αιμόρροια άγνωστης αιτιολογίας, παρουσία ή υπόνοια εγκυμοσύνης, καπνίστριες ηλικίας > 35 ετών, ενώ επιφυλακτικά θα πρέπει να λαμβάνονται από γυναίκες με ημικρανίες, υπέρταση, ινομυώματα μήτρας, διαβήτη κυήσεως, όπως και σε προεγχειρητικές περιόδους.
Πρέπει να αναφερθεί εδώ και η επείγουσα ορμονική αντισύλληψη, πιο γνωστή ως «χάπι της επόμενης μέρας». Η μιφεπριστόνη, η νταναζόλη, οι μεγάλες δόσεις οιστρογόνων και οι χαμηλές δόσεις οιστρογόνου με προγεστερινοειδές, έχουν χρησιμοποιηθεί με καλά αποτελέσματα και κάθε γυναίκα θα πρέπει να έχει την έχει υπ’όψιν της αν λαμβάνονται άλλα μέσα αντισύλληψης (διακοπτόμενη συνουσία, ελαστικό προφυλακτικό, υπολογισμός γονίμων ημερών), ή δεν έχει τηρηθεί η σωστή αγωγή με την ορμονική αντισύλληψη για οποιοδήποτε λόγο.
Συμπερασματικά, η ορμονική αντισύλληψη είναι μια μέθοδος ασφαλής, ως προς το αντισυλληπτικό της αποτέλεσμα, ενώ το ισοζύγιο των ευεργετικών και των βλαπτικών της επιδράσεων κλίνει σαφώς υπέρ της χρησιμοποίησής τους, από γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπιθύμητης κυήσεως, με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν αντενδείξεις. Σύμφωνα με τις νεότερες αντιλήψεις, και μετά την ηλικία των 35 ετών, η ορμονική αντισύλληψη είναι η πρώτη εκλογή για τις γυναίκες που δεν επιθυμούν κύηση, με ίδιες αντενδείξεις με τις νεότερες γυναίκες, αρκεί να γίνεται με τα μειωμένης περιεκτικότητας σε οιστρογόνο και προγεστερόνη σκευάσματα.
